Belarus Ministry of Taxes and Duties – Беларусь Республикаси Налоглар ва йиғимлар вазирлиги (МНС) мамлакатдаги қимор ўйинлари фаолиятининг асосий регулятори ҳисобланади.
Қимор ўйинларини тартибга солиш тарихидаги асосий воқеалар:
2005 йил 10 январдаги Беларусь Республикаси Президентининг №9-сонли фермони «Беларусь Республикаси ҳудудида қимор бизнеси соҳасида фаолиятни амалга ошириш тўғрисидаги қоидаларни тасдиқлаш тўғрисида» ва
2018 йилда кучга кирган Президентнинг №305-сонли фармони «Қимор бизнесининг ҳуқуқий тартибга солинишини такомиллаштириш тўғрисида»
норматив базани жуда модернизация қилди ва мамлакатда онлайн-казиноларни легаллаштирди.
Беларусда гемлинг ривожланишининг яна бир муҳим нуқтаси 2009 йил бўлди, Россияда мамлакат ҳудудида қимор ўйинларини тақиқловчи қонун қабул қилинган вақтдан бошлаб махсус ажратилган зоналардан ташқари.
Регуляторлик ваколатлари
МНС Беларусдаги қимор саноатини комплекс назорат қилиб борувчи орган бўлиб, бунда қуролли қимор ўйинлари ва виртуал платформалар ҳам кириб, уларнинг фаолияти қонунчиликка мувофиқ равишда амалга оширилаётганини назорат қилади, лицензиялар беради, солиқ тушумларини назорат қилади ва операторларнинг ижтимоий мажбуриятларини бажаришини кузатиб боради.
Беларусда қимор бизнеси ёш, аммо жадал ривожланиб келаётган соҳа. АҚШ ва Европадаги кўп йиллик қимор ўйинлари анъаналарига қараганда, белорус бозори глобал аренадги ўз йўлини ҳали шакллантираётган бўлиб, ундаги чақириқлар ва янги имкониятларга дуч келади.
Лицензиялаш тизими
Беларусда лицензиялаш жараёни аниқ тузилмага эга. Операторлар молиявий барқарорлик бўйича қатъий талабларга жавоб бериши керак, бунга ютуқларни тўлаш учун махсус кафиллик фондини мавжудлиги киради. Мухим элементлардан бири онлайн-казино серверларини Беларусда жойлаштириш талаби ва махсус кассавий тизимга (СККС) мажбурий уланишдир.
Техник инфратузилма
Назоратнинг асосий элементи РУП «Қимор бизнеси мониторинг маркази» томонидан бошқариладиган Махсус Ҳисоб машинасининг Кассавий Тизими (СККС).
Бу тизимни таъминлайди:
- Барча операцияларни реал вақт режимида мониторинг қилиш
- Қиморлар ва ютуқларни ҳисобга олиш
- Солиқ тўловларини назорат қилиш
- Шубҳа уйғотарлик операцияларни аниқлаш
Қимор ўйинларини тартибга солишнинг асосий вазифалари
Вазирлик қимор ўйинлари соҳасида бир неча асосий функцияларни амалга оширади:
- Операторларни лицензиялаш: Вазирлик қимор ўйинлари соҳасидаги фаолият учун лицензия бериш учун жавоб беради. Бу малифувий барқарорлик, техник тайёргарлик ва қонунчилик нормаларига мувофиқлик каби барқартилган талабларга жавоб беришини текширишни ўз ичига олади.
- Қонунчиликка мувофиқликни назорат қилиш: Вазирликнинг асосий вазифаларидан бири қимор ўйинлари операторлари фаолиятини қонунлик талабларини таъминлаш учун мониторинг қилиш. Бу мунтазам текширувлар ва инспекцияларни ўз ичига олиб, қонун бузилишларини аниқлашга қаратилган.
- Ўйинчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш: Вазирлик қимор ўйинлари соҳасида истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш учун фаол ишлайди. Бу фирибгарликка қарши кураш чораларини жорий этиш билан бирга қимор ўйинларига боғлиқликнинг олдини олишга қаратилган дастурларни ишлаб чиқишни ўз ичига олади.
- Нолегал қимор фаолиятига қарши кураш: Вазирлик нолегал қимор ўйинларини аниқлаш ва тугатиш бўйича чоралар кўради. Бу ҳуқуқ-тартибот органлари ва бошқа давлат муассасалари билан ҳамкорликни ўз ичига олади.
Солиқ қўйиш
Беларус қимор бизнеси учун собит ставкали солиқ тўлов тизимини қўллайди, бу ерда ҳар бир солиқ объекти учун (ўйин столи, ўйин автомати, букмекерлик кассаси ва ҳ.к.) солиқ ставкалари белгиланади. Онлайн-казинолар учун қимор бизнесига махсус солиқ ставкалари амалда.
Солиқ қўйишнинг асосий объектлари:
- Ўйин столлари (6 341 BYN/ой)
- Ўйин автоматлари (241 BYN/ой)
- Букмекерлик кассалари (650 BYN/ой)
- Тотализаторлар кассалари (1 300 BYN/ой)
Асосий нуқталар:
- Лицензиянинг нархи 500 асосий қиймат (10 500 BYN)
- 2016 йилдан бошлаб ютуқлардан 4% қўшимча солиқ жорий қилинган
- Солиқ ойнинг бошида рўйхатга олинган объектлар сонига асосан ўтказилади
- Объектларни рўйхатга олиш учун лицензия, сертификат ва техник хизмат кўрсатиш шартномасини талаб қилинган
- Солиқ ставкалари инфляциядан келиб чиқиқ индекслаштирилади
Самаралилик: 2016 йил январь ойи учун ютуқлардан келган даромадлар давлат бюджетига 31 миллиарддан кўпроқ беларус рубллари (деноминациягача) келтирди.
Халқаро ҳамкорлик
Беларус Республикаси Налоглар ва йиғимлар вазирлиги қимор ўйинларини тартибга солиш соҳасида халқаро ҳамкорликда фаол иштирок этади, бу бошқа давлатлар ва халқаро ташкилотлар билан тажриба алмашиш, энг яхши амалиётлар ва маълумотлар билан таъминлайди. Бу ҳамкорлик қимор бизнесини назорат қилиш ва қонунчиликни таъминлашни яхшилашга қаратилган.
Халқаро ҳамкорликнинг асосий йўналишлари:
- Маълумот алмашинуви: Вазирлик чет давлат регуляторлари билан фаол ҳамкорлик қилиб, қимор ўйинларини тартибга солишдаги янги тенденциялар ва усуллар тўғрисида тезкор маълумот олишга имкон беради. Бу лицензиялаш, назорат ва ноқонуний қимор фаолиятига қарши кураш бўйича маълумотлар алмашинувини ўз ичига олади.
- Халқаро форумларда иштирок: Вазирлик қимор ўйинларини тартибга солиш масалаларига бағишланган турли халқаро конференциялар ва форумларда Беларусни намоён қилади. Бу бошқа давлатлар билан биргаликда долзарб муаммоларни муҳокама қилиш ва ечимларни топиш имкониятини яратади.
- Халқаро ташкилотлар билан ҳамкорлик: Вазирлик Халқаро қимор ўйинларини тартибга солувчи органлари ассоциацияси (IAGR) ва бошқа профессионал бирлашмалар каби ташкилотлар билан ҳамкорлик қилиб, миллий қонунчиликка энг яхши амалиётлар киритишга ёрдам беради.
- Қўшма ташаббусларни ишлаб чиқиш: Бошқа давлатлар билан ҳамкорлик доирасида вазирлик ноқонуний қимор фаолиятига қарши курашиш ва ўйинчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича қўшма ташаббусларни ишлаб чиқишда иштирок этади. Бу қимор ўйинлари операторлари учун умумий стандартларни яратишни ўз ичига олиши мумкин.
Ривожланиш истиқболлари
Регулятор норматив базани ва операторларга бўлган техник талабларни такомиллаштиришни давом эттиради. Онлайн гемблингни назорат қилиш тизимларини ривожлантиришга ва қимор ўйинларини мониторинг қилишда янги технологияларни жорий қилишга алоҳида эътибор берилмоқда.
Бироқ, барча муваффақиятларга қарамасдан, Беларусь қимор иқтисодиёти синчалик иқтисодий ва сиёсий санкцияларни кучайтириш сабабли ката мустақли қийинчиликларга дуч келди. Ҳакиқий масалалар ва уларнинг эҳтимолий ечимлари МНС нинг кўпёдан ташаббусларини қамраб олади.
Жорий ҳолат:
- 26 қароргоҳли казино ва 195 ўйин автоматлари заллари
- Соҳада 4,5 минг ходим фаолият юритмоқда
- Тала барча автоматлар (74%) учун рўйхатдан ўтказиш муддати яқинлаганда
- Бир автомат нархи тахминан $11 минг
- Бир ойлик автомат солиқ тахминан $86
Режалаштирилаётган ўзгаришлар:
- Эски автоматлар бозордаги муддатини 2027 йил 1 январигача узайтириш
- “Кўрсатилган” автоматлар учун солиқни икки баробар ошириш
- Онлайн-операторлар учун солиқни 2025 йилдан бошлаб 8% дан 10% га ошириш (GGRдан) (GGR — барча тикувлар сумма минус барча ютуқлар сумма)
- Фиксиланган солиқ ставкаларини инфляция даражасини индекслаштириш
Ўзгаришлар сабаблари:
- Янги ускуналар харид қилишда санкциявий чекловлар
- Ҳар ойда $275 минглик солиқ тушумларини йўқотиш хавфи
- 50 тага яқин қимор квитанцияларининг ёпилиши мумкин
Кўзланган натижа:
- Онлайн сектордан йилига тахминан $3,8 млн қўшимча тушумлар
- Ўйин ускуналарининг янгилашини рағбатлантириш
- Қароргоҳли муассасалардан келган солиқ тушумларини сақлаб қолиш
Ижтимоий масъулият
МНС қимор бизнесининг ижтимоий масъулиятига катта эътибор қаратади.
Операторлар мажбурдирлар:
- Ўйинчиларни идентификация қилиш
- Ёш чекловларига амал қилиш (казинолар учун 21 ёш)
- Ўйинларнинг боғлиқлиги хавфи ҳақида маълумот бериш
- Ўйинларни муҳофаза қиладиган ташкилотлар билан ҳамкорлик қилиш
Хулоса
Беларус Республикаси Налоглар ва йиғимлар вазирлиги қимор бизнесини тартибга солиш бўйича самарали тизим яратди, бу кучли назорат билан бирга легал бозор ривожланишини қўллаб-қувватлайди. Белорус моделидаги регуляциянинг ўзига хосликлари марказий мониторинг тизими, аниқ норматив база ва ўйинчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишга комплекс ёндашувни ўз ичига олади.
МНСнинг қимор бизнесини тартибга солиш бўйича тажрибаси бошқа давлатлар учун қизиқарли бўлиб, айниқса марказий назорат тизимини жорий қилиш ва ўйинчиларни ҳимоя қилиш бўйича самарали механизмларни яратиш йўналишида. Норматив база ва техник инфратузилмани доимий такомиллаштириб бориш регуляторга қимор саноатининг назорати юқори стандартларни таъминлашга имкон беради.
